Unia Europejska redukuje wydatki na zdrowie, podczas gdy oczekiwania społeczne rosną

Wprowadzenie

Rok 2025 miał być dla unijnej polityki zdrowotnej okresem intensyfikacji działań na rzecz wzmocnienia odporności systemów zdrowotnych oraz inwestycji w profilaktykę. Zamiast tego, decyzje podjęte przez Brukselę prowadzą do redukcji finansowania, co stawia przyszłość zdrowia publicznego w Unii Europejskiej pod znakiem zapytania.

Cięcia w budżecie EU4Health

W 2024 roku zrewidowane zostały Wieloletnie Ramy Finansowe, co skutkowało zmniejszeniem całkowitego budżetu programu EU4Health na lata 2021–2027 z 5,3 miliarda euro do 4,4 miliarda euro. Przyczyny cięć budżetowych są związane z koniecznością skierowania większych środków na pomoc Ukrainie.

Obniżenie finansowania profilaktyki

W planie rocznym na 2025 rok przewidziano obniżenie finansowania działań profilaktycznych o 42 procent, do poziomu 68,19 miliona euro, co stanowi jedynie 1,3 procent całkowitego rocznego budżetu programu. Środki te zostały przesunięte na działania związane z reagowaniem kryzysowym. Pojawiły się głosy krytyczne, które wskazują, że takie działanie jest sprzeczne z przepisami regulującymi program EU4Health, zgodnie z którymi co najmniej 20 procent budżetu musi być przeznaczone na promocję zdrowia i profilaktykę chorób.

Reakcje na cięcia budżetowe

Pomimo obietnic politycznych, sytuacja finansowania inicjatyw zdrowotnych w UE budzi niepokój. Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej, w liście do komisarza ds. zdrowia i dobrobytu zwierząt, Olivéra Várhelyiego, podkreślała konieczność zintensyfikowania działań w zakresie profilaktyki zdrowotnej.

Brak ogłoszenia grantów operacyjnych

Kolejnym problemem, który pojawił się w kontekście finansowania inicjatyw zdrowotnych, jest brak ogłoszenia dotyczącego grantów operacyjnych z programu EU4Health. Choć środki te stanowią jedynie około 1 procent całkowitego budżetu, dla wielu organizacji pozarządowych są kluczowe dla utrzymania podstawowej działalności. W wyniku tej sytuacji, 25 europejskich organizacji zdrowotnych i pacjenckich złożyło formalną skargę do Komisji Europejskiej, wskazując na zagrożenie dla stabilności całego ekosystemu społeczeństwa obywatelskiego w obszarze zdrowia na poziomie UE.

Przyszłość finansowania zdrowia w UE

Oprócz cięć w EU4Health, Komisja Europejska planuje również ograniczenia budżetowe w ramach programu badawczego Horyzont Europa. Zgodnie z najnowszymi planami finansowymi, w 2026 roku środki na ten cel zostaną pomniejszone o 25 procent, a w 2027 roku o 14 procent. Zmiany te będą miały wpływ na finansowanie projektów dotyczących m.in. zapobiegania negatywnemu wpływowi technologii cyfrowych na zdrowie psychiczne młodzieży oraz opracowywania nowych szczepionek.

Przykłady projektów, które mogą ucierpieć

• Opracowanie nowych leków przeciwdrobnoustrojowych
• Badania dotyczące wpływu zmian klimatu na zdrowie
• Ograniczenie ryzyka niepożądanych reakcji na leki

Warto jednak wspomnieć, że budżet Horyzontu Europa na 2027 rok ma zostać powiększony o 60 milionów euro na badania dotyczące innowacyjnych terapii w chorobach neurodegeneracyjnych.

Perspektywy na przyszłość

W opublikowanym planie prac Komisji Europejskiej na 2026 rok temat zdrowia zajmuje zaskakująco niewiele miejsca. Najważniejszym nowym elementem jest zapowiadana na II kwartał 2026 roku ogólnoświatowa inicjatywa na rzecz odporności w dziedzinie zdrowia, która ma mieć charakter nieustawodawczy. Komisja planuje również skupić się na kwestiach zdrowia psychicznego, takich jak wpływ mediów społecznościowych na młodzież oraz opracowanie planu działania przeciwko cyberprzemocy.

Oczekiwania społeczne a rzeczywistość budżetowa

Pomimo cięć budżetowych, obywatele Unii Europejskiej dostrzegają znaczenie polityki zdrowotnej. Z badania Eurobarometru 103.1 (2025) wynika, że zdrowie publiczne zajmuje piątą pozycję wśród priorytetów, które powinny być podejmowane przez Parlament Europejski. Również 25 procent Europejczyków wskazuje na zdrowie jako ważny temat, a w niektórych krajach, takich jak Grecja (46 procent) czy Portugalia (58 procent), odsetek ten jest jeszcze wyższy.

Wobec tego, czy Unia Europejska rezygnuje z ambicji, które jeszcze niedawno wydawały się oczywiste, szczególnie po doświadczeniach pandemii? Jeśli różnica między oczekiwaniami społecznymi a rzeczywistością budżetową będzie się pogłębiać, zdrowie publiczne pozostanie obszarem pełnym deklaracji, ale pozbawionym realnego wsparcia finansowego.

Podsumowanie

Decyzje budżetowe Unii Europejskiej w zakresie zdrowia budzą wiele kontrowersji i obaw. W obliczu rosnących oczekiwań społecznych, cięcia w finansowaniu programów zdrowotnych mogą prowadzić do poważnych konsekwencji dla systemów ochrony zdrowia w całej Europie.